Είναι τουλάχιστον παράξενο για κάποιον του οποίου η Πατρίδα έχει αιώνες πολεμικής ιστορίας, να αντικρύζει ένα Μνημείο, στην αντικριστή εσχατιά της Νότιας Ευρώπης, τόσο περιποιημένο και σε μία τοποθεσία που από μόνη της είναι κατανυκτική. Ταυτόχρονα, αισθάνεται τυχερός που οι συγκυρίες έφεραν έτσι τα πράγματα ώστε να μπορέσει να επισκεφθεί αυτό το Μνημείο και τους Φρουρούς του…
Το ταξί σταμάτησε στην πλατεία. Ο οδηγός- ξεναγός μας έλεγε την ιστορία του επιβλητικού μοναστηριού αφιερωμένου στην Παναγία που βλέπαμε απέναντί μας στην πλατεία του μικρού και κατά τ’ άλλα γραφικότατου χωριού της Batalhia (προφέρεται «Μπατάλια» στα Ποροτγαλικά).
Το μοναστήρι ξεκίνησε να χτίζεται το 1386 για να γιορτάσουν τη νίκη επί των Καστιλιάνων το 1385 (!) στη μάχη της Aljubarotta (ειλικρινά, δε θυμάμαι πώς το πρόφερε το τοπωνύμιο…) και χρειάστηκαν περισσότερα από εκατό χρόνια για να ολοκληρωθεί η κατασκευή του!
Το μοναστήρι έχει χαρακτηριστεί ως Παγκόσμιο Μνημείο Πολιτιστικής κληρονομιάς. Και όλα αυτά είναι πράγματι πολύ ωραία και ενδιαφέροντα αλλά εμείς δε θα ερχόμασταν εδώ αν δεν επρόκειτο για κάτι ακόμη. Κι όμως, τη λεπτομέρεια που είπαμε του ξεναγού μας, εκείνος φάνηκε να μην την ξέρει. Και αμέσως μας έζωσαν τα φίδια της αμφιβολίας… Πάλι ο μισός εαυτός πάλευε με τον άλλο μισό… «Λες να μην είναι εδώ και να ήρθαμε τσάμπα; Αποκλείεται ρε. Αφού το είδαμε! Αφού ήρθαμε, πάμε μέσα και βλέπουμε»
Η είσοδος για το μοναστήρι και η πινακίδα γραμμένη σε πορτογαλικά, ισπανικά, αγγλικά και γαλλικά ήταν αρκετές για να μας καθησυχάσουν. «Παρακαλείστε να κάνετε ησυχία κατά τη διάρκεια της λειτουργίας» έγραφε μία διπλανή πινακίδα σε πορτογαλικά και αγγλικά. Μπήκαμε μέσα. Ενώ έξω είχε αρκετό φως καθώς ήταν ακόμη μεσημέρι, έστω και μέσα Ιανουαρίου, στο εσωτερικό της μεγαλόπρεπης αυτής εκκλησίας, το φως ήταν ελάχιστο και το περισσότερο από αυτό τρύπωνε από παράθυρα με βιτρώ που βρίσκονταν ψηλά στο οικοδόμημά της.
Ζήτησα και πήρα το εισιτήριό μου από την κοπέλα πίσω από το ταμείο- πάγκο πληροφοριών. Ζήτησε και πήρε το χρηματικό αντίτιμο. Ήμασταν και οι δύο ευχαριστημένοι. Μάλλον εγώ πολύ περισσότερο από εκείνη.
Λίγο πιο μέσα από την είσοδο του Ναού, στο πάτωμα, βρίσκεται ο τάφος του περίφημου και σπουδαίας σημασίας για τους Πορτογάλους στρατηγού, Nuno Alvares Pereira. Επίσης είναι θαμμένοι εκεί πολλοί βασιλείς της Πορτογαλίας, με τις συζύγους τους. Σκοπός του Βασιλιά Ιωάννη Ι της Πορτογαλίας ήταν να δημιουργήσει, στο μέρος όπου θα θυμούνταν οι Πορτογάλοι τη νίκη επί των Καστιλιάνων, ένα Πάνθεον. Δυστυχώς όμως, η Πορτογαλία βρέθηκε στη δίνη των Ναπολεόντειων πολέμων και το μοναστήρι, αφού λεηλατήθηκε από τους Γάλλους το 1810, εγκαταλείφθηκε και αφέθηκε να μετατραπεί σε ερείπια…
Και πάλι, όλα όσα μπορούσαμε- συνυπολογίζοντας και τον, πάντα περιορισμένο, χρόνο- να δούμε ήταν πράγματι εντυπωσιακά αλλά δε θα είχαμε βρεθεί εκεί εξ αρχής αν δεν ήταν για το δωμάτιο στο οποίο κατευθυνθήκαμε ολοταχώς…
Έξω από το δωμάτιο, μία πινακίδα έδειχνε πόσο διαφορετική είναι η αντιμετώπιση που έχουν οι πεσόντες, στην Πορτογαλία.
Ήταν η πινακίδα που υπήρχε και σε άλλα σημεία του μοναστηριού. Αλλά τώρα, είχαν βάλει αλουμινοταινία προκειμένου να καλύψουν κάποιες λέξεις και ζητούσαν από τον επισκέπτη, να κάνει ησυχία. Το χρονικό περιθώριο δεν καθοριζόταν. Τουτέστιν, «σε παρακαλούμε να κάνεις ησυχία… συνεχώς!»
Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη της Πορτογαλίας αποτελεί εκτός από φόρο τιμής προς τους πεσόντες όπως όλα τα αντίστοιχα Μνημεία στον κόσμο, μία υπενθύμιση του λόγου για τον οποίο χτίστηκε εξ αρχής αυτό το Μοναστήρι.
Το Μνημείο κατέχει τη μοναδικότητα, να περιέχει τις σωρούς δύο στρατιωτών. Κι ενώ αυτό από μόνο του δεν το κάνει μοναδικό στο είδος του, το γεγονός ότι και οι δύο πεσόντες, άγνωστοι ασφαλώς και οι δύο, είναι πεσόντες του Α’ ΠΠ, το κάνει μοναδικό ανάμεσα σε όλα τα Μνημεία Αγνώστου Στρατιώτη στον κόσμο! Ο ένας από τους δύο σκοτώθηκε σε μάχη που διεξήχθη στο παραγνωρισμένο θέατρο της Αφρικής, ενώ ο άλλος στη μάχη της Φλάνδρας. Το Μνημείο αυτό στο οποίο εμμέσως πλην σαφώς τιμώνται όλοι οι πεσόντες της Πορτογαλίας ανεγήρθη σαν σήμερα, 6 Απριλίου του 1921
Ακοίμητοι Φρουροί του Μνημείου και της Μνήμης όλων των πεσόντων της Πορτογαλίας στους πολέμους που διεξήγαγε, στέκονται πάντα δύο ένστολοι του Πορτογαλικού Στρατού, της μονάδας αντίστοιχης της Φρουράς του Μνημείου του Αγνώστου στρατιώτη του στρατού των ΗΠΑ. Φέρουν στολή παραλλαγής με μπερέ και το διακριτικό της μονάδος επ’ αυτού. Στο λαιμό φορούν μαντίλι με τα χρώματα της μονάδας και είναι οπλισμένοι με το τυφέκιο G-3A3 (κωδικοποιημένο σε πορτογαλική υπηρεσία ως FBPP M963) της Heckler & Koch. Τα τυφέκια αυτά, αρχικής σχεδίασης της γειτονικής (ισπανικής) CETME, κατασκευάζονταν κατόπιν αδείας από την κρατική βιομηχανία όπλων της Πορτογαλίας. Ο δε παρατηρητής που είναι μαζί τους, φέρει μονάχα πιστόλι (η αλήθεια είναι πως δεν μπόρεσα να το διακρίνω καθώς ήταν σε κλειστή κανάβινη πιστολοθήκη αλλά εικάζω πως θα ήταν κάποιο της κατηγορίας Hi Power ή 1911).
Ομολογώ πως μου έκανε εντύπωση ότι οι σκοποί στέκονταν σε στάση «αυστηρής ημιανάπαυσης» και όχι «προσοχής» όπως συνηθίζεται. Δεν πήγα εκεί όμως για να κρίνω τους σκοπούς και τα… λευκά κορδόνια στα άρβυλά τους… Εκεί βρέθηκα για να αποτίσω τον δικό μου φόρο τιμής στους άγνωστους πεσόντες που με τόσο ιδιαίτερο τρόπο τιμούνται από το κράτος της Πορτογαλίας.
Μπήκα αθόρυβα στην αίθουσα νιώθωντας μία ανατριχίλα στο κορμί. Ο χώρος πιο σκοτεινός ακόμη, κι ας ήταν μεσημέρι. Υποβλητική ατμόσφαιρα και στο πίσω μέρος του μυαλού μου η γνώση ότι στην πραγματικότητα, είμαι στη μέση μιας χώρας όπου κι αν ακόμη ερχόμουν για τουρισμό, δε θα μπορούσα εύκολα να βρεθώ σε αυτό το μέρος. Μέσα μου λοιπόν, κι ενώ στεκόμουν ακίνητος σε στάση προσοχής (όπως επιβάλλουν τα δικά μας πρωτόκολλα) απέναντι στο Μνημείο, ευχαριστούσα όσους μπορούσα να σκεφτώ που είχαν συνδράμει ώστε να υλοποιηθεί αυτή η στιγμή.
Στάθηκα μπροστά στο Μνημείο για πέντε λεπτά. Ακίνητος. Εντελώς ακίνητος. Νομίζω ότι είδα τον παρατηρητή τους να με κοιτάει με βλέμμα περιέργειας, απορίας και απελπισίας μαζί. Ήξερα όμως ότι ανεξάρτητα του πώς έβλεπε εμένα και τον τρόπο που απέτισα τιμές κατά την επίσκεψή μου εκεί, έβλεπε ότι μπορούμε να μοιραστούμε αμοιβαία αισθήματα για το Μνημείο και το Ήθος που ενώνει όλους τους Σκοπούς Μνημείου Αγνώστου Στρατιώτη ανά τον κόσμο…
covert angels 