Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ… Ζήτω η Ελλάς…

Ήταν 17 Ιουνίου όταν ανακοινώθηκε η απόφαση του στρατοδικείου για τους 8 κρατούμενους αξιωματικούς…
Εις θάνατον… Δις εις θάνατον… Εις θάνατον… Εις θάνατον… Εις θάνατον… Εις θάνατον… Εις θάνατον… Δις εις θάνατον.
Σαν σήμερα, 19 Ιουνίου του 1943, αυτή η ποινή εκτελέστηκε, αφήνοντας τα ίχνη της στον τοίχο και το αίμα αυτών στο χώμα, της Καισαριανής…

Από τη γυναικεία πτέρυγα των φυλακών Αβέρωφ, λίγο πριν ξημερώσει η 19η Ιουνίου, ο πατέρας Χαράλαμπος Παναγιωτόπουλος, πήγε στα στενά και υγρά, υπόγεια κελιά των κρατουμένων. Την ίδια διαδρομή ακολούθησε και ο ιερέας Κωνσταντίνος Γρηγορόπουλος. Ασφαλώς και δεν είχαν πάει από δική τους πρωτοβουλία. Αυτές τις εντολές είχαν από την Αρχιεπισκοπή. Αυτό όμως δεν έκανε ευκολότερο το μακάβριο καθήκον τους.

Οι κρατούμενοι που θα εξομολογούσαν για τελευταία φορά, τη μέρα αυτή του 1943 είχαν όλοι καταδικαστεί με την εσχάτη των ποινών για χρήση ασυρμάτου και κατασκοπεία. Κάθε ιερέας έπρεπε να εξομολογήσει και να μεταλάβει τέσσερις από τους οχτώ θανατοποινίτες της ημέρας. Όλοι τους άνδρες οδηγούμενοι από το καθήκον και την ανιδιοτελή αγάπη προς την Πατρίδα. Αγάπη όπως αυτή του παιδιού προς τη μητέρα που το έφερε στον κόσμο τούτον τον γεμάτο από φως. Άνδρες οι οποίοι ποθούσαν να δουν απλά την Πατρίδα να λούζεται στο φως της Ελευθερίας…

Η συνοδεία του κάθε ιερέα ήταν ένας Γερμανός διερμηνέας και δύο Γερμανοί στρατιώτες με πλήρη εξάρτυση και εφ όπλου λόγχη στα Μαννλίχερ τους! Τι ειρωνεία καμιά φορά… Όπλα τα οποία ήταν λάφυρα από τον νικηφόρο Β’ βαλκανικό πόλεμο, να χρησιμοποιούνται πλέον για να φονεύσουν Έλληνες πατριώτες… Τουλάχιστον όπλιζαν γερμανικά χέρια θα πει κανείς και θα έχει δίκιο αλλά ας μη θίξουμε το θέμα αυτό τώρα…

Ανέβηκαν και οι οχτώ μελλοθάνατοι στο φορτηγό που θα τους μετέφερε στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Πρώτος, με ένα δυνατό σάλτο, ανέβηκε ο Κώστας Μπούρας. Έσκυψε και απλωσε το χέρι του να τραβήξει τον δεύτερο, τον Απόστολο Βενιζέλο. Με το χέρι του ενός να σφίγγει του άλλου, ξεκίνησε ο Μπούρας να τραγουδά!
«Σε γνωρίζω από την κόψη…»
«Του σπαθιού την τρομερή.» συνέχισε ο Βενιζέλος.
«Σε γνωρίζω από την όψη…» είπαν μαζί τώρα οι δύο επάνω στο φορτηγό,
«Που με βιά μετράει τη Γη!» απάντησε ο Παπαγιάννης που έπιανε το χέρι του Βενιζέλου.
Τραγουδούσαν όλοι μαζί πλέον και δεν μπορούσαν να το δεχτούν αυτό οι φρουροί τους. Με τα τυφέκιά τους άρχισαν να τους χτυπούν προκειμένου να τους σωπάσουν. Σύμφωνα με την έκθεση του ιερέα ήταν ο Μπούρας που φώναξε στους γερμανούς:

Σεις είστε Γερμανοί και πολεμάτε για τη Γερμανία.
Εμείς είμεθα Έλληνες και πεθαίνουμε δια την Ελλάδα!

Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία, ήταν ο Βενιζέλος που το φώναξε. Δε στέκομαι στο πρόσωπο όμως αλλά στη φράση!

Πρώτος απέναντι στο εκτελεστικό απόσπασμα στήθηκε ο χαλκιδαίος, Ντεγιάννης Ηλίας. Παρ’ όλο που είχαν συλληφθεί τα αδέρφια του από τις 5 Ιουλίου του 1942, εκείνος είχε καταφέρει να διαφύγει και να παραμένει καταζητούμενος. Μετά από τέσσερις μήνες κράτησης, τα αδέρφια του στάλθηκαν στην Ιταλία. Τον Νοέμβριο του 1942 δικάστηκε ερήμην και καταδικάστηκε εις θάνατον για σαμποτάζ. Συνελήφθη τυχαία πάνω στον πομπό στις 2 Φεβρουαρίου του 1943! Δικάστηκε ξανά στις 4 Ιουνίου 1943 οπότε και καταδικάστηκε ξανά εις θάνατον, για κατασκοπεία και κατοχή ασυρμάτου.

Ο Ντεγιάννης δεν ήταν ο μόνος εκτελεσθείς του Πολεμικού Ναυτικού τη μέρα τούτη. Αμέσως μετά τον Ντεγιάννη εκτελέστηκε και ο Αντώνιος Παπαγιάννης ο οποίος αντιμετώπιζε τις ίδιες κατηγορίες και επιπλέον, εκείνη της οπλοφορίας. Αφού εκοινώνησε τα άχραντα μυστήρια, κι ενώ ήταν ακόμη στα γόνατα, σήκωσε το κεφάλι του, κοίταξε τον ιερέα στα μάτια και του είπε χαμηλόφωνα:

Ό,τι έκαμα, το έκαμα για την Ελλάδα! Να είπεις παππούλη στη μητέρα μου να μη λυπούνται

Κι ενώ ο γερμανός αξιωματικός έδινε τα παραγγέλματα στο εκτελεστικό απόσπασμα, ο Παπαγιάννης έστρεψε το κεφάλι του προς τον ιερέα που παρακολουθούσε τη διαδικασία και είπε

Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ… Ζήτω η Ελλάς…

Η ομοβροντία των μανλίχερ του εκτελεστικού αποσπάσματος έθεσε την τελεία στα τελευταία λόγια του ηρωικού αυτού αντιστασιακού του ΠΝ.

Οι γερμανικές κατοχικές αρχές, εφαρμόζοντας τη διαταγή που είχε εκδοθεί νωρίτερα εκείνη τη χρονιά, συνέλαβαν τη μητέρα του και την αδερφή του. Την ημέρα της εκτέλεσης του, κρατούνταν στο γυναικείο τμήμα των φυλακών Αβέρωφ. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ απελευθερώθηκαν την επόμενη μέρα, οι κατοχικές αρχές δεν τους παρέδωσαν τα προσωπικά αντικείμενα που είχε αφήσει ο Παπαγιάννης διότι ισχυρίζονταν ότι δεν μπορούσαν να τις βρουν στη διεύθυνση κατοικίας τους!

Αφού απομάκρυναν το άψυχο κορμί του Παπαγιάννη από τον πάσαλο, οι Γερμανοί τράβηξαν σε αυτόν, τον Ιωάννη Βαρσόπουλο. Ο 26χρονος ανθυπολοχαγός πυροβολικού και τοπογράφος, γιός του στρατηγού Βαρσόπουλου από την Κόρινθο. Πιστός στον όρκο που είχε δώσει προς την Πατρίδα, ανέπτυξε δράση στην αντίσταση, εκμεταλλευόμενος τις γνώσεις και τις ικανότητές του. Στον ιερέα που τον κοινώνησε εξομολογήθηκε ότι:

Συνελήφθην καθ ην στιγμήν μετέδιδον λεπτομερείς πληροφορίας εις την Εθνικήν κυβέρνησιν εις Κάιρον και τ’ ανάπαλιν, ελάμβανον δια του ασυρμάτου οδηγίας τας οποίας μετεδιδον καταλλήλως εις τας ενταύθα εθνικάς οργανώσεις. Είμαι ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού, τοπογράφος, εξετέλεσα ευσυνειδήτως το καθήκον μου, πολλά σχέδια χρήσιμα έστειλα εις τους Συμμάχους μας και την κυβέρνησιν του Καΐρου, εξετέλεσα το καθήκον μου προς την Πατρίδα, εδικάσθην και τυφεκίζομαι μόνος από την οργάνωσιν, διότι δεν επρόδωσα απολύτως κανένα, παρά τα βασανιστήρια που μου έκαμνον…

Με το κορμί του δεμένο στον πάσαλο, ένας γερμανός αξιωματικός της Γκεστάπο και ένας γερμανός διερμηνέας πλησίασαν τον Βαρσόπουλο. Με ψεύτικες υποσχέσεις για απονομή χάριτος την τελευταία στιγμή, προσπάθησαν να εκμαιεύσουν πληροφορίες για έναν συνταγματάρχη της οργάνωσής του. Εκείνος όμως στάθηκε ακλόνητος.

Είμαι Έλλην. Εκείνος ήτο συνταγματάρχης αλλά δε γνωρίζω ούτε το όνομα αυτύ ούτε τη διεύθυνσίν του.

Και με έκδηλη αποστροφή προς την πατριωτική φιγούρα του Βαρσόπουλου, οι δύο Γερμανοί απομακρύνθηκαν για να εκτελέσει το εκτελεστικό απόσπασμα το έργο του.

Από τους οχτώ προς εκτέλεση τη μέρα αυτή, ο πιο διαβόητος για τους Γερμανούς ήταν ο Κώστας Μπούρας που ήταν τέταρτος στη σειρά. Από τον Μελιγαλά της Μεσσηνίας στην καταγωγή, έφεδρος λοχίας του πυροβολικού, πρώην αστυνομικός και δικηγόρος. Ως μέλος της οργάνωσης Μίδας του Ιωάννη Τσιγάντε, είχε αναπτύξει σημαντική αντιστασιακή δράση στην πρωτεύουσα συνεργαζόμενος ως σύνδεσμος με την οργάνωση ΑΓΚΟΝ του Γραμμένου και με την ΕΚΚΑ του Ψαρρού. Μετά τον θάνατο του Τσιγάντε, τον Ιανουάριο του 1943, δεν πτοήθηκε αλλά συνέχισε την αντιστασιακή του δράση.

Ο ιερέας Γρηγορόπουλος που πήγε στο κελί του να τον κοινωνήσει του συνέστησε, μη γνωρίζοντας ποιός είναι, θάρρος. Για να λάβει την πληρωμένη απάντηση του Έλληνα αστικού πολεμιστή:

Ουδέποτε μου έλειψε το θάρρος παππούλη μου, ούτε θα μου λείψει μέχρι να παραδώσω την αθώα μου ψυχή στο Θεό μας. Αψηφώ τον θάνατο χάριν της Πατρίδας!

Όταν του διαβάστηκε η καταδικαστική απόφαση του γερμανικού στρατοδικείου, λίγο πριν την εκτέλεσή του, εκείνος φέρεται να απάντησε κοφτά και με περισσό θάρρος:

Η απόφασις αυτή δηλοί και σημαίνει το έργον μου.

Η τελευταία του επιθυμία ήταν να ασπαστεί τον ιερέα και να εκφραστεί απέναντι στους εκτελεστές του. Ο ιερέας τον πλησίασε, ο Μπούρας τον ασπάστηκε και του είπε

Παππούλη, σου δίδω το τελευταίο φιλί να το δώσης στη μάνα μου, στον πατέρα μου και στα αδέρφια μου και ιδίως εις τους αδελφούς μου Αντώνιον λοχαγόν και Αναστάσιον υπολοχαγόν καθώς και εις τον εξάδελφόν μου Χαράλαμπον Μπούραν οι οποίοι πολεμούν και αγωνίζονται σήμερον με τα ένδοξα στρατεύματά μας παρά το πλευρόν των συμμάχων μας εις την Αφρικήν δια το μεγαλείον και την απελευθέρωσιν της Πατρίδος μας

Και στη συνέχεια στράφηκε στους Γερμανούς. Και ένας χείμαρρος περιφρόνησης βγήκε από τα χείλη του.

Σεις, βάρβαροι κατακτηταί, αυθάδεις και ελεϊνοί Γερμανοί, να είσθε βέβαιοι, ότι το αίμα μας θα σας καταδιώκη επί γενεάς γενεών. Είστε λησταί και απαίσιοι!

Τρεις φορές προσπάθησαν οι στρατιώτες του αποσπάσματος να του δέσουν τα μάτια. Τρεις φορές πέταξε το κουρέλι που σκέπαζε τον καθρέφτη της ψυχής του. Δεμένος στον εκτελεστικό πάσαλο φώναζε όσο πιο δυνατά μπορούσε, «ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ, ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» ξανά και ξανά. Η φωνή του σκέπαζε οποιονδήποτε άλλο ήχο εκτός από έναν. Εκείνον της ομοβροντίας του εκτελεστικού αποσπάσματος. Ένα τελευταίο θαυμαστικό αμέσως μετά την αναφώνηση της λέξης ‘Ελευθερία’.

Τη χαριστική βολή στο κεφάλι, του την έδωσε ο επικεφαλής του αποσπάσματος μαζί με μία ενέργεια κυριολεκτικά κατάπτυστη… Κυριολεκτικά… Με ένα νεύμα του αξιωματικού, δύο στρατιώτες πήραν τον Μπούρα και τον έβαλαν σε ένα απλό ξύλινο φέρετρο.

Πλέον είχε έρθει η σειρά του επόμενου θανατοποινίτη, του Απόστολου Βενιζέλου. Ο δεύτερος Χαλκιδαίος που εκτελέστηκε σαν σήμερα το 1943. Δεν μπορούσε να αρνηθεί πολλά για τη δράση του γιατί συνελήφθη επ’ αυτοφόρω. Προδομένος από μία υποτιθέμενη φίλη του, τη στιγμή που οι Γερμανοί παραβίαζαν την πόρτα, πρόλαβε να εκπέμψει στον ασύρματο προς το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ):

Ταύτην την στιγμήν συλλαμβάνομαι. Ζήτω η Ελλάς!

Όταν ο ιερέας του συνέστησε, όπως συνηθιζόταν σε αυτές τις περιπτώσεις, θάρρος, ο Βενιζέλος του απάντησε σθεναρά,

Δηλώ παπά μου κατηγορηματικώς ότι κατεδικάσθην εις θάνατον και το μοναδικόν έγκλημά μου είναι, ότι εγκατέλειπα παν ό,τι αφορά τας ατομικάς μου υποθέσεις και αφοσιώθην ψυχή τε και σώματι ολοκληρωτικώς εις την εξυπηρέτησιν της εθνικής μας υποθέσεως. Καταλιπών δε την οικογένενειά μου εις Χαλάνδριον ένθα διέμενον, κατηρχόμην καθημερινώς εις Αθήνας και συνεννοούμην μετά των ομοφρόνων μου, μεταδίδων ειδήσεις δια του ασυρμάτου εις την Εθνικήν Ελληνικήν Κυβέρνησιν εν Καΐρω επί τρίωρον σχεδόν καθ’ εκάστην, οπότε και συνελήφθην εγώ και οι σύντροφοί μου Ανδρέας Γούτης, Κωνσταντίνος Κιτσόπουλος και Ηλίας Δημητρόπουλος με τα ακουστικά εις τα αυτιά. (…) Παπά μου, εγώ πεθαίνω σαν Έλλην. Τον θάνατόν μου θεωρώ όχι μόνο ως εθνικήν τιμή αλλά εν ταυτώ και ως λυτρωμόν μου από τας στερήσεις και τα αποτρόπαια βασανιστήρια, εις τα οποία υπεβλήθημεν εγώ και οι λοιποί εκτελούμενοι, αφ ενός μεν από την βάρβαρον σκληρότητα, και εξ άλλου από πειθαναγκασμόν προς ομολογίαν μας, εκ της οποίας θα ήντλουν αφορμήν ίνα προβούν και εις άλλας αθρόας συλλήψεις και εκτελέσεις. Των βασανιστηρίων δε τούτων δεν δύναται να γίνη περιγραφή διότι ούτε ο χρόνος μας επιτρέπει ούτε και ημείς καταδεχόμεθα να αναφέρωμεν, διατρέχοντες τον κίνδυνον να θεωρηθώμεν εκ των υστέρων και ως λιποψυχήσαντες. (…)!

Η τελευταία του παράκληση προς τον ιερέα ήταν να παραλάβει το ρολόι του, μεγάλης συναισθηματικής αξίας και να το παραδώσει στη σύζυγό του στο Χαλάνδρι και η Πολιτεία να αποκαταστήσει τη μικρή του αδερφή Σοφία.

Ο τρίτος κατά σειρά του Πολεμικού Ναυτικού που εκτελέστηκε σαν σήμερα για αντιστασιακή δράση με τη μορφή της κατασκοπείας και της χρήσης πομπού ήταν ο υποκελευστής Ανδρέας Γούτης. Πατέρας ενός αγοριού 16 ετών και ένας από τους συνεργάτες του Βενιζέλου. Όπως και ο Παπαγιάννης, ήταν κι εκείνος από τη Σμύρνη. Μαζί με τον Βενιζέλο, είχαν καταφέρει να κρύψουν τον ασύρματο με τον οποίο επικοινωνούσαν με το ΣΜΑ, κάτω από το μπιντέ στο σπίτι του στον Βοτανικό…

Ο 29χρονος Κιτσόπουλος Κωνσταντίνος, υποκελευστής του Πολεμικού Ναυτικού από τη Γεωργάνη Ιωαννίνων, συμπλήρωσε το καρέ των εκτελεσθέντων του Πολεμικού Ναυτικού. Συνελήφθη μετά από προδοσία για χρήση ασυρμάτου και κατασκοπεία. Ήταν κι εκείνος στην ομάδα που βρέθηκε στο σπίτι του Βενιζέλου τη μοιραία εκείνη νύχτα.

Ο Ηλίας Δημητρόπουλος από το χωριό Μυρωνία της Ολυμπίας ήταν ο τελευταίος από τους οχτώ που εκτελέστηκε εκείνη τη μέρα, κι ενώ είχε πλέον ξημερώσει για τα καλά. Έφεδρος αξιωματικός, καταδικάστηκε σε θάνατο για κατοχή και χρήση ασυρμάτου και ασφαλώς, κατασκοπεία. Ήταν κι εκείνος μέλος της ομάδας του Βενιζέλου. Κατά την εξομολόγησή του στο κελί που κρατούνταν στις φυλακές Αβέρωφ, είπε κι εκείνος στον ιερέα,

Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ… Ζήτω η Ελλάς…

Μέσα σε 90 λεπτά είχαν εκπνεύσει και οι οχτώ εκτελεσθέντες. Μέσα σε διάστημα μικρότερο των δεκαπέντε λεπτών για τον καθέναν, οχτώ πατριώτες είχαν προσφέρει στην Πατρίδα, τη ζωή τους. Και αυτό που τους έθλιβε όλους, όπως προκύπτει από τις εκθέσεις των ιερέων που παρέστησαν στις εκτελέσεις ήταν ότι αφ ενός προκάλεσαν πόνο και στενοχώρια στις οικογένειές τους και αφ ετέρου, ότι δεν μπόρεσαν να προσφέρουν περισσότερα στην Πατρίδα. Μέσα από αυτη τη διαδικασία όμως, ήξεραν βαθιά μέσα τους ότι, με την τροπή που είχαν λάβει τα γεγονότα και οι εξελίξεις, είχαν εκτελέσει το πιο σημαντικό καθήκον τους, προς τους συνεργάτες τους και τη σκλαβωμένη Πατρίδα.

Όπως είπε χαρακτηριστικά και με ψηλά το κεφάλι ο Δημητρόπουλος,

Θα ηδυνάμεθα να γλυτώσωμεν την ζωήν μας εάν θα εστέργωμεν να προβώμεν εις ομολογίας, προδίδοντας συνεργάτες μας, αλλ’ αντ’ αυτού επροτιμήσαμεν τον τιμημένο θάνατο…

ΝΤΕΓΙΑΝΝΗΣ ΗΛΙΑΣ
ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
ΒΑΡΣΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΜΠΟΥΡΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
ΓΟΥΤΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
ΚΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ

ΕΠΕΣΑΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΤΗΝ 19Η ΙΟΥΝΙΟΥ 1943!
ΑΠΑΝΤΕΣ ΑΘΑΝΑΤΟΙ!