Δεν είχε σκεφτεί να το αναφέρει… Η ιστορία του ταγματάρχη Robert Cain, VC

Η ταπεινοφροσύνη και το αίσθημα καθήκοντος του αποψινού τιμώμενου ταγματάρχη είναι απλώς πέραν λεκτικών περιγραφών. Τα κοινά δε, που είχε αυτός ο γενναίος στρατιώτης με την Ελλάδα, δεν μπορεί να είναι μόνο συμπτωματικά…

Ο Robert Cain γεννήθηκε στη μακρινή Σαγκάη. Η καταγωγή του όμως ήταν από τη Νήσο Μαν. Ένα αυτόνομο νησί, στη νότια εσχατιά της Γηραιάς Αλβιόνας. Το έμβλημα της Νήσου Μαν, είναι το τρισκέλιο. Αναπαράσταση η οποία χρησιμοποιήθηκε περί το 3200πΧ και- υποθέτουμε και- από τα μέλη της Αθηναϊκής οικογένειας των Αλκμεωνιδών (6ος- 5ος αιώνας π.Χ.). Εμφανίζεται τόσο στη γοτθική όσο και στη σαξωνική παράδοση αλλά παραδόξως, η αναπαράσταση που υπάρχει στη σημαία της νήσου Μαν είναι πλησιέστερη στην αρχαιοελληνική. Το 1928, σε ηλικία 19 ετών ο Robert Cain εντάχθηκε στην Honourable Artillery Company (Αξιότιμη Πυροβολαρχία) η οποία αποτελεί τη δεύτερη πιο παλιά στρατιωτική μονάδα (μετά τη Φρουρά του Βατικανού) στην Ευρώπη. Ενεργός έφεδρος, παρ’ όλο που εργαζόταν για τη Shell, κλήθηκε σε υπηρεσία ως ανθυπολοχαγός στους Royal Northumberland Fusiliers. Το συγκεκριμένο σύνταγμα πεζικού είχε πολεμήσει τόσο στην Gallipoli όσο και στη Μακεδονία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα στρατιωτικά κοιμητήρια του Φαλήρου αλλά και του Μούδρου, μπορεί κανείς να βρει τάφους ανδρών του εν λόγω συντάγματος.

Το 1942 μετατέθηκε στο 2ο τάγμα του Συντάγματος του South Staffordshire. Το τάγμα αυτό ήταν τμήμα της 1ης αερομεταφερόμενης ταξιαρχίας (οργανική μονάδα της 1ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, έμβλημα της οποίας ήταν το φτερωτό πλάσμα της ελληνικής μυθολογίας, ο Πήγασσος). Τον Ιούλιο του ’43, ο Cain ανέλαβε τον Β λόχο (του 2ου τάγματος). Το σύνταγμα του South Staffordshire (οι άνδρες του οποίου ήταν γνωστοί ως ‘South Staffords’ ή ‘South Staffs’) ήταν εκείνο που εστάλη το 1954 στην Κύπρο όταν ξέσπασαν οι γνωστές συγκρούσεις στο νησί για ανεξαρτησία.

Η πιο σημαντική σελίδα στην πολεμική ιστορία του Robert Cain ξεκινά να γράφεται στις 18 Σεπτεμβρίου 1944- τη δεύτερη μέρα της επιχείρησης Market Garden. Η ατυχία τους την πρώτη ημέρα ήταν ότι μόνο λίγα λεπτά μετά την απογείωσή τους, έσπασε το συρματόσχοινο που τραβούσε το ανεμόπτερο στο οποίο επέβαιναν, ο Cain με τη διμοιρία του. Ο πιλότος κατάφερε να το προσγειώσει με ασφάλεια και απογειώθηκαν ξανά την επόμενη μέρα, με το δεύτερο κύμα αερομεταφερόμενων.

Όταν ο Cain έφτασε τη νύχτα της 18ης Σεπτεμβρίου στα περίχωρα του Arnhem, μονάχα τμήματα του δεύτερου τάγματος της ταξιαρχίας αλεξιπτωτιστών υπό τον John Frost είχαν καταφέρει να φτάσουν στην πολυπόθητη γέφυρα. Τα 1ο και 3ο τάγματα δεν είχαν μπορέσει να προχωρήσουν μέσα από την πόλη προς τα περίχωρα κι έτσι, οι South Staffords διατάχθηκαν να προστρέξουν προς ενίσχυση των αλεξιπτωτιστών εκεί. Την ίδια διαταγή έλαβαν και ο Cain με τους άνδρες του.

Στις 04:30 της 19ης Σεπτεμβρίου, οι South Staffords ξεκίνησαν με στόχο τη διάσπαση της αμυντικής διάταξης στην πόλη και προς την κατεύθυνση της γέφυρας. Είχαν τα υπολείμματα του 1ου και του 3ου τάγματος αλεξιπτωτιστών στο δεξί τους πλευρό και το 11ο τάγμα αλεξιπτωτιστών σε εφεδρεία. Μπροστά από όλους ήταν ο D λόχος ακολουθούμενος από τους Α, Β και C. Κοντά στο νοσοκομείο της πόλης ο λόχος D συνάντησε ισχυρή αντίσταση κι ενεπλάκη σε σφοδρό αγώνα εκ του συστάδην. Στην κεφαλή λοιπόν της πορείας βρέθηκε ο Β λόχος ο οποίος προχώρησε μέχρι ένα λαγκάδι, κοντά στο Μουσείο του Άρνεμ. Εκεί, οι άνδρες του Cain ήρθαν αντιμέτωποι για πρώτη φορά με τεθωρακισμένα…

Ο λόχος του Cain, όπως όλοι οι αερομεταφερόμενοι ή αεραποβατικοί σχηματισμοί, δεν είχε οργανικά διαθέσιμο βαρύ οπλισμό όπως αντιαρματικά τυφέκια ή ρυμουλκούμενα πυροβόλα. Στη διάθεσή τους είχαν το διαβόητο PIAT (Projectile Infantry Anti Tank) και φορητούς όλμους. Παρ’ όλα αυτά, άνοιξαν πυρ εναντίον των εχθρικών δυνάμεων! Μέχρι τις 11:30, είχαν τελειώσει τα πυρομαχικά για τα PIAT (ένα βλήμα 2.5 ιντσών με κεφαλή HEAT) και τα τεθωρακισμένα- κανένα από τα οποία δεν είχε εξουδετερωθεί από τις βολές των Βρετανών- πλέον κυριαρχούσαν στο πεδίο. Ο αντισυνταγματάρχης McCardie, διοικητής του 2ου τάγματος των South Staffords διέταξε να υποχωρήσουν από τη θέση που κατείχαν. Η εντολή όμως έφτασε αργά και μόνο λίγοι από τους άνδρες του 2ου τάγματος μπόρεσαν να υποχωρήσουν. Οι υπόλοιποι αναγκάστηκαν να παραδοθούν μαζικά! Ο Cain ήταν ο μόνος ανώτερος αξιωματικός του τάγματος ο οποίος κατάφερε να ξεφύγει από αυτό που αργότερα θα περιέγραφε πολύ γλαφυρά ως το ‘Βατερλώ των South Staff’s’.

Καθώς οι στρατιώτες που είχαν καταφέρει να διασωθούν επέστρεφαν στις θέσεις που κατείχε το 11ο τάγμα, ο Cain βρήκε τον ταγματάρχη Gilchrist του λόχου Α, του 11ου τάγματος. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Gilchrist, ο Cain, με περισσή σιγουριά και καθόλου πανικό του είπε «έρχονται τα τεθωρακισμένα, δώσ’μου ένα PIAT». O Gilchrist όμως δεν μπορούσε να κάνει κάτι κι έτσι όσοι είχαν απομείνει από το τάγμα του South Staffordshire αναυντάχθηκαν πίσω από τις θέσεις του 11ου τάγματος. Περίπου 100 άνδρες είχαν απομείνει υπό τη διοίκηση του Cain ο οποίος αφού τους χώρισε σε 5 διμοιρίες, τους διέταξε να ξεκουραστούν γιατί θα είχαν πολύ δρόμο και αίμα μπροστά τους!

Σύντομα αποδείχθηκε αληθινή η πρόβλεψη του Cain και οι άνδρες του διατάχθηκαν να καταλάβουν έναν λοφίσκο με το όνομα Den Brink. Οι άνδρες του Cain όρμησαν με εφ όπλου λόγχη και πολύ γρήγορα κατέλαβαν το ύψωμα- χαμηλό μεν αλλά παρ’ όλα αυτά, ύψωμα-. Το ύψωμα όμως ήταν κατάφυτο με μεγάλα γέρικα δέντρα, οι ρίζες των οποίων καθιστούσαν τη διαδικασία δημιουργίας ορυγμάτων αδύνατη. Οι μόνες τρύπες που είχαν οι άνδρες του Cain για να καλυφθούν ήταν εκείνες που άνοιγαν στο έδαφος τα γερμανικά τεθωρακισμένα και οι όλμοι! Έτσι, και βλέποντας τις τεράστιες απώλειες που υφίστατο, ο Cain πήρε την απόφαση να εγκαταλείψουν το έδαφος που μόλις είχαν καταλάβει και να επιστρέψουν στο Oosterbeek, περίπου 5km δυτικά του Άρνεμ. Ο αξιωματικός τον οποίο όλοι σέβονταν αλλά κανείς δεν φοβόταν, προσπαθούσε τώρα να σώσει όσους περισσότερους από τους άνδρες του μπορούσε!

Τα τέσσερα τάγματα είχαν πλέον μειωθεί σε τέσσερις διμοιρίες καθώς υποχωρούσαν προς το Oosterbeek. Φτάνοντας στο Oosterbeek, ενώθηκαν με το 1ο σύνταγμα αερομεταφερόμενου ελαφρού πυροβολικού, υπό τον συνταγματάρχη Thompson. Εκείνος ήταν που χώρισε τους άνδρες σε μία αμυντική διάταξη μπροστά από τα πυροβόλα των 75mm που διέθετε στη θέση εκείνη, προς υποστήριξη των δυνάμεων στις γέφυρες ή κοντά σε αυτές.

Υπό το συνεχές σφυροκόπημα των γερμανών, οι μονάδες της αμυντικής αυτής περιμέτρου, υποχωρούσαν συνεχώς, αργά αλλά σταθερά,μέχρι που έφτασαν να σχηματίζουν μία άμυνα στο σχήμα πέταλου, με τον Ρήνο ποταμό στο δεξιό άκρο του. Αργότερα, στο ημερολόγιό του θα έγραφε ότι «…οι σκηνές ήταν αποκαρδιωτικές. Περάσαμε δίπλα από το πτώμα ενός μικροσωμου στρατιώτη. Μόνο το πρόσωπό του ήταν ανέγγιχτο. Όλος ο υπόλοιπος ήταν μία άμορφη μάζα…»

Ο Cain ήταν ένας από 3 ταγματάρχες που κάλυπταν το νότιο άκρο της ανατολικής περιμέτρου. Σημείο σημαντικό καθώς όπως θα έδειχνε και η σφοδρή συνέχεια, αν οι Γερμανοί προκαλούσαν ρήγμα στο άκρο αυτό, θα μπορούσαν να πλευροκοπήσουν την άμυνα των Βρετανών και ταχύτατα να προελάσουν μέχρι το κέντρο του χωριού, περικυκλώνοντας και τελικά καταστρέφοντας όλη την αμυντική διάταξη…

Και αυτό ακριβώς σκόπευαν να κάνουν οι Γερμανοί! Χτύπησαν εκείνο το άκρο με ορμή βγαλμένη από τη σαξωνική μυθολογία. Και βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον Cain και τους South Staff’s. Καθώς η μάχη εξαλισσόταν, ο Cain φάνηκε αποφασισμένος να εξουδετερώσει όσα περισσότερα τεθωρακισμένα μπορούσε! Το απόγευμα της 21ης Σεπτεμβρίου, ήδη με 2 μέρες χωρίς ύπνο, ο Cain βρισκόταν πρηνυδόν σε ένα χαντάκι. Ένα PIAT στον ώμο έτοιμο για βολή, περίμενε μέχρι το πρώτο τεθωρακισμένο να φτάσει αρκετά κοντά ώστε να εμπλέξει. Είχε τοποθετήσει τον υπολοχαγό Meikle ως ‘παρατηρητή’ στον όροφο ενός μικρού κτιρίου- τύπου πλυσταριού- λίγα μέτρα πίσω από εκεί που ήταν ξαπλωμένος. Το ελαφρώς ανηφορικό έδαφος στο οποίο είχε ξαπλώσει ο Cain τον ευνόησε εκείνη τη στιγμή γιατί το τεθωρακισμένο- στην πραγματικότητα ένα αυτοκινούμενο πυροβόλο StuG III έβαλλε με το πυροβόλο του αλλά πέτυχε το πλυσταρίο πίσω από τον Cain. Το κτίσμα διαλύθηκε, ο παρατηρητής του Cain χάθηκε και ο Cain σκεπάστηκε από τούβλα και μπάζα. Κι όμως, ο ταγματάρχης δεν κουνήθηκε. Σύμφωνα με την αναφορά του επισμηνία Richard Long, του συντάγματος πιλότων ανεμόπτερων, αποσπασμένου στο τάγμα του Cain, ο ταγματάρχης έριχνε με απίστευτη ψυχραιμία διαδοχικές βολές με το PIAT μέχρις ότου το Α/Κ πυροβόλο να ακινητοποιηθεί. Η τρίτη βολή του Cain ήταν εκείνη που χτύπησε την ερπύστρια του πυροβόλου ακινητοποιώντας το σε μία απόσταση περίπου 20 μέτρων από τον ταγματάρχη!

Υπό τις επευφημίες των ανδρών του συντάγματός του- ασχέτως αν είχαν μειωθεί σε λιγότερους από τάγμα- ο Cain έφυγε τρέχοντας από το αυτοσχέδιο όρυγμά του και πήρε θέση πίσω από τον τοίχο ενός διπλανού σπιτιού. Βγαίνοντας από την κάλυψη που του πρόσφερε ο τοίχος, έβαλλε την πρώτη φορά και μπήκε πάλι πίσω από τον τοίχο. Ενώ πήγαινε για τη δεύτερη βολή, πίεσε τη σκανδάλη, κλάσματα δευτερολέπτου νωρίτερα… Το βλήμα του PIAT εξερράγη στον τοίχο πάνω και μία εκτυφλωτική λάμψη τον ακινητοποίησε ενώ το ωστικό κύμα τον έριξε στο έδαφος. Αργότερα ο Cain θα έλεγε πως νόμιζε πως είχε τυφλωθεί και φώναζε «σα χούλιγκαν (ΣτΣ: κι όμως αυτόν τον χαρακτηρισμό χρησιμοποίησε!) για κάποιον να επανδρώσει το ΡΙΑΤ γιατί ακολουθούσε κι άλλο τεθωρακισμένο. Φώναζα χρησιμοποιώντας πολλά επίθετα μέχρι που με έσυραν μέχρι το ΣΤΕΠ.» Οι Βρετανοί έφεραν ένα από τα 75άρια το οποίο διέλυσε το Α/Κ πυροβόλο που είχε βάλει στο μάτι ο Cain, επιτρέποντας μερικές στιγμές ξεκούρασης στους άνδρες του νότιου τομέα.

Όσοι βρέθηκαν αυτόπτες μάρτυρες του περιστατικού, πίστεψαν ότι ο Cain είχε τυφλωθεί. Εκείνος όμως τους εξέπληξε ευχάριστα όταν, μισή ώρα αργότερα, έχοντας όλες του τις αισθήσεις στο ακέραιο και, παρά τις αντιρρήσεις των γιατρών, αποφάσισε ότι δεν ήταν «αρκετά τραυματίας για να του χορηγηθεί μορφίνη ή να μείνει εκεί». Έτσι, επανήλθε στην πρώτη γραμμή. Αγνοώντας επιδεικτικά ένα σπασμένο τύμπανο στο αριστερό αυτί, συνέχισε να πολεμά από την πρώτη γραμμή, μαζί με τους άνδρες του, τους οποίους δεν εγκατέλειψε ούτε στιγμή απ’ όταν επέστρεψε από το ΣΤΕΠ. Την επόμενη μέρα έσπασε το τύμπανο και στο άλλο του αυτί αλλά και πάλι ο ταγματάρχης αρνήθηκε να φύγει, προτιμώντας να βάζει γάζες στα αυτιά του προκειμένου να σταματά η αιμορραγία…

Την Κυριακή, 24 Σεπτεμβρίου 1944, ο Cain ενημερώθηκε για ένα επερχόμενο άρμα Tiger. Μαζί με έναν πυροβολητή πυροβολικού μάχης, έτρεξαν σε ένα αντιαρματικό πυροβόλο των 57mm, το έταξαν σε θέση βολής και ακινητοποίησαν το μεταλλικό θηρίο. Την Κυριακή και τη Δευτέρα, οι Βρετανοί στον Ανατολικό τομέα είχαν βρεθεί αντιμέτωποι πλέον με τεθωρακισμένα, αυτοκινούμενα, φλογοβόλα και φυσικά, πεζικάριους! Είχαν εξαντληθεί πλέον όλα τα πυρομαχικά για τα PIAT και το μόνο βαρύτερο όπλο που μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο Cain ήταν ένας φορητός όλμος των 2 ιντσών! Μάλιστα, λόγω της εγγύτητας των αντιμαχόμενων πλευρών, ο Cain χρησιμοποιούσε τον όλμο- ένα κατ’ εξοχήν και εξ ορισμού όπλο εμμέσου βολής- σε σχεδόν οριζόντια βολή! Με τον όλμο ανά χείρας, ο Cain διέτρεχε τις γραμμές ενισχύοντας τις θέσεις άμυνας και εμψυχώνοντας τους άνδρες του οι οποίοι πολεμούσαν μια εβδομάδα πλέον, απεγνωσμένα. Με τη λήξη της μάχης και σύμφωνα με αναφορές των άλλων (!), ο Cain πιστωνόταν με την καταστροφή έξι αρμάτων εκ των οποίων τα τέσσερα ήταν Tiger και ισάριθμα αυτοκινούμενα πυροβόλα. Πέρα από αυτό όμως, η διοίκησή του και η ψυχραιμία που επέδειξε, εξασφάλισαν ότι οι South Staff’s δεν υποχώρησαν, δε λύγισαν και δεν επέτρεψαν στις εχθρικές δυνάμεις να περικυκλώσουν την αμυντική διάταξη στο Oosterbeek. Η δε αυτοθυσία του, αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση για όλους τους άνδρες του τάγματός του. Είναι γεγονός ότι το θέαμα ενός ταγματάρχη να κραδαίνει ένα PIAT ή έναν φορητό όλμο, δεν είναι κάτι κοινό ή κάτι που το συναντάς εύκολα ακόμη και σε πολεμικές περιόδους!

Το βράδυ της 25ης Σεπτεμβρίου, η Μεραρχία ξεκίνησε την υποχώρησή της. Οι Σύμμαχοι δεν είχαν κατορθώσει να εδραιώσουν τις θέσεις τους στην αντίπερα όχθη του Ρήνου κι έτσι υποχρεώθηκαν σε συνολική υποχώρηση. Παρά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν, ο Cain είχε την πνευματική ηρεμία και το ηθικό να βρει ένα ξυράφι ώστε να παρουσιαστεί «αξιοπρεπώς ενώπιον των ανωτέρων του». Μάλιστα, ήταν ο τελευταίος που πέρασε τον Ρήνο ώστε να διασφαλίσει ότι θα έχουν περάσει όλοι οι στρατιώτες του προτού περάσει ο ίδιος.

Για τους επιζήσαντες της μάχης, 59 διακρίσεις εκδόθηκαν οι οποίες απονεμήθηκαν σε μία τελετή στο παλάτι του Buckingham. O ταγματάρχης Robert Cain ήταν ο μόνος ο οποίος έλαβε τον Σταυρό της Βικτωρίας. Μέχρι σήμερα, είναι ο πρώτος και μοναδικός λήπτης της υψηλότερης διάκρισης των Ενόπλων Δυνάμεων της Βρετανίας, καταγόμενος από τη νήσο Μαν. Επιπρόσθετα, με το VC που απονεμήθηκε μεταθανάτια στον λοχία John Baskeyfield της αντιαρματικής διμοιρίας του 2ου τάγματος των South Staffordshire, το 2ο τάγμα, έγινε το μοναδικό τάγμα που έλαβε δύο VC, κατά την ίδια μάχη, σε ολόκληρο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Λόγω της συμπεριφοράς του και των χαμηλών τόνων που γενικώς εξέφραζε ο Cain, ο διοικητής ταξιαρχίας, ταξίαρχος Hicks χαρακτήρισε τον Σταυρό της Βικτωρίας που απονεμήθηκε στον Cain ως τον πλέον ιπποτικό του πολέμου! Είναι πραγματικά άξιο «φιλολογικής διερεύνησης» αν ο Cain ήταν άλλος και είχε λειτουργήσει αλλιώς, πόσοι ακόμη νέοι θα είχαν σκοτωθεί, πόσοι ακόμη συμπολεμιστές του θα είχαν δώσει τη ζωή τους για την πατρίδα τους, στην ολλανδική γη του Άρνεμ…

Με τις εχθροπραξίες να έχουν λήξει, έληξε και η θητεία του Cain, ο οποίος αποχώρησε από το στράτευμα με τον βαθμό του ταγματάρχη στις 28 Δεκεμβρίου 1945. Επέστρεψε στην προπολεμική του θέση στη Shell και έζησε πολλά χρόνια στην Άπω Ανατολή και τη Δυτική Αφρική. Με τη συνταξιοδότησή του το 1965, επέστρεψε στη νήσο Μαν.

Ο Cain πέθανε από καρκίνο στις 2 Μαΐου του 1974. Είναι θαμμένος στη νήσο Μαν στο κοιμητήριο Braddan. Στο μουσείο του Συντάγματος Staffordshire εκτίθενται το Παράσημό του, το χιτώνιο και το μπερέ που φορούσε στη μάχη του Άρνεμ.

Η κόρη του, Frances Catherine Cain, αγνοούσε το γεγονός ότι ο πατέρας της είχε τιμηθεί με το ανώτατο αυτό παράσημο. Το διαπίστωσε όταν, μετά τον θάνατό του, τακτοποιούσαν τα πράγματά του και βρήκαν το παράσημο! Γιατί πολύ απλά, εκείνος, δεν είχε σκεφτεί να το αναφέρει…

(ΣτΣ: Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Σπύρο Μπάκα, του Συλλόγου Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ για την πολύτιμη βοήθειά του σχετικά με το τρισκέλιο στην αρχαία Ελλάδα)